De Turi Oberli


D Wält isch chlii

48. Oberi-Mundaartkolumne
vom Richart Eereschpèrger


«D Wält isch chlii!» händ Si gwüss scho gsäit oder ghöört, wänn Si irget am en Egge vo de Wält äim vo Winti oder, hol s de Gugger, äire vo Oberi vergchoo sind. I söttige Fäll han ich dänn die Redesaart scho öppen echli verlèngeret und gsäit: «Ja, d Wält vo dène, wo s vermöged, eso wiit z räise, die Wält isch würkli chlii!»

Chöntsch nid emaal…
Vor Jaaren isch emaal äine vom Oktooberfäscht z Münche zruggchoo und verzellt, wien em deet scho uf de Rollstäge vo der Uu-Baan zwoo Naachberinen eggäge choo seigid. «Chöntsch hüttigstags nid emaal mit äiren uf München, ooni das d gsee wüürdsch», hät er gmäint.

Emaal bin i am üsserschte Rand vo Irland wäg emen Assèssoaar erchänt woorde: Ich bin über de ‘Cliffs of Mohar’ a miire Rucksack-Staffelei gstanden und ha die imposant Stäilküschten i mis Räisi-Skizzebuech uufggnoo. E paar Maalutänsilie han i in ere VOLG-Papiirtäsche näbet mer am Bode ghaa. Fäimaal ghör i, wie schrèèg hinder mer e Turischtin zun irem Begläiter säit: «Da vorne staat äine mit eme VOLG-Sack!» Ch ha dän aber nid degliiche taa.

Am A… vo de Wält
Uf de gliichen Irland-Räis si mer im ene Kaff gglandet, nid grad am A… vo de Wält, aber mer hät s vo deet uus gsee. Mer sind in ere Baar igcheert und händ z vierten am Treese gschnöret. Nöigiirig, wie d Iire sind, säit de Baarkiiper, em Reden aa seigid miir Franzoose. Näi, säged mer, was miir redid, seig Schwiizertüütsch. «Switzerland», säit de Kiiper, daa seig èèr au scho gsii, «to Zurich.» Us säbem Kantoon chömid miir au, säged mer, aber de Kiiper wott s gnau wüssen und frööget: «Which village?» Mer händ i säber Ziit im ene Doorff ggwont, wo nid emaal all Züripieter käned: z Bopplisse. Drum säged mer, es heig ekän Wèrt, wä miir der Oortsname sägid, das seig e vil e z chliises Doorff i de Nööchi vo Züri. «Würenlos perhaps?» säit doo der Iir, deet heig èèr uf siire Schwiizerräis übernachtet. Würeloos isch es Aargauer Naachberdoorff vo Bopplisse. D Wält isch würkli chili.

De Spraach aa
Im ene Mane-Quartett hä mer echli i de Tosggaanaa ume ggmaalet und sind im ene chäibe ggmögige Hügelstedtli röötig woorde, mer welid daa bliibe, maalen und is dänn zum Zmittagässen im ene Bäizli träffe. Uf de Piazza red ich i mim beschten Itelièènisch en Maa aa und fröög en, wo me daa am beschten ässi. Dèè erchlèèrt mer s im bräitischte Bäärntüütsch und säit, de Zürihegel heig i au hinder mim Itelièènisch nid chöne verbèèrge.

S isch au bim Maalen, aber z Süüdfrankriich gsii, wo mer zwäi tüütschi Päärli über d Achsle gglueget und mi echli uusggfrööget händ. Antwoort han i i mim beschte Hauchdeutsch ggèè, und di Tüütsche händ gmäint, wil ich fascht wie der EMIL redi, verstönid sii jedes Woort Schwiizertüütsch…

En Toppelgänger
S isch eerscht e paar Wuche hèèr, do si mer i den unäntliche Wälder vom Schwarzwald umeggwanderet. Mer sind deet nid di äinzige graue Höipter gsii. Emaal chunt is zmittst im Wald e tüütsches Räntner-Trio eggäge. Äine devoo marschiert gredi uf mi zue und rüefft: «Jasper, dich hier zu treffen!» Miini Reakzioon muen em scho em Klang aa klaar gmacht haa, das er gvriiret isch und iich nid sin Bundesweer-Kameraad Jaschper und Puur vo Nordfriesland cha sii. «Wie abgeschnitten, sag ich Ihnen, wie abgeschnitten! Äusserlich stimmt nur die Haarlänge nicht ganz», säit doo de Tüütschi, und iich: «Die Frisur ist auch Schweiz-typisch. Bei uns kann man den Frisör erst ab einer gewissen Haarlänge auf die Krankenkasse nehmen.»

Füfzg Jaar zrugg
Zuefelig uf de gliiche Wanderig, aber im Schwarzwälder Hoochmoor vom Wildsee, schwätzed mer bim ene Bänkli am Uufer vom Moorsee e paar Woort mit eme tüütsche Päärli in öisem Alter. Wider verraatet öisi Spraach, wohèèr mer sind, und de Maa säit, er heig emaal i de Schwiiz gschaffet. «Als Landvermesser, wir arbeiteten grenzübergreifend und waren auf dem Hörnli stationiert, einem Triangulationspunkt erster Klasse.» – Deet han ich i de gliiche Ziit di eerschte sächs Jaar vo mim Schuelleerer-Läbe an ere Gsamtschuel abverdienet, au eerschter Klass, sogaar eerschti bis achti Klass: am Hinderhörndli. Nid ganz am A… vom Kantoon, aber vo deet uus gseet mer s. – «Die Welt ist klein», mäint doo de tüütsch Landvermässer a. D.