De Turi Oberli


Es Füür isch uus

35. Oberi-Mundaartkolumne
vom Richart Eereschpèrger

S Bild vom verlöschte Füür passt guet zuen em. S isch uf siire Toodesaazäig und vo de Pfareri a siiren Abdankig am 25. Feb. i de Chilen Oberi pruucht woorde. Und siini Tafèère mit der iigschnitzen Uufschrift «Feuer und Flamme» isch am letschte hischtoorische Mèèrt vor em Schloss Wälebèèrg bi Frauefäld zum letschte Maal über sim Stand mit Füürstäi, Zunder und Füürstaal ghanget. Em Oberwintertuurer Horscht Bruner sis Läbesflämmli isch verlöscht. Nid emaal e halbs Jaar hät er vo sim schwèère Lungechräbs gwüsst und isch am 17. Feberwaar e halbs Jaar vor sim Sibezgischten im Spitaal gstoorbe.

En unverwächselbaars Originaal

En unverwächselbaaren Oberiaaner, en famoose Ziitgnoss git s nüme, und ich chönt iez guet und gèèrn uf d Schine von ere Loobreed choo. Ich wett aber nid vo siire Bekannthäit vo Soolinge z Nordrii-Weschtfaale bis uf Scarperia i de Toscana, vo Morges am Gämfersee bis uf Sankt Margreeten im Riitaal reden und all Muséée vom Musée Militaire und em alte Züüghuus Soloturn über s Landesmuseeum und s Schloss Areenebèèrg bis zum Riinischen Induschtriimuseeum uufzele, won in als wèrsierte Chlapphegel-Spezi und Mässer-Expèrten angaschiert händ, nid an all Schuele, Fachgruppen, Uussteler und Meedien erinere, wo de Horscht als profässionele Zöisler, als Früeziit-Füürlimacher, Buech- und Magaziin-Autoor iigglade händ.

E Jugeterinerig

Ich wett e bald sächzgjèèrigi Erinerig an Horscht uuffrische, wo vor eme Totzd Jaar i der Oberi-Zytig und dän i mis Buech «Elise, Glettise, Gumischue» choo isch: Es Stückli, wo zun chindtliche Gränzlöiff ghöört. Säbne Gränze naa, wo d Toleranz und d Nèrvechraft von Ziitgnossen usegforderet und uf Proob gstellt händ. 

Das Stückli hä mer äxpräss iigfädlet, zum öpper mit eme Spiili usezforderen und z luege, was passiert. S mues aafangs Füfzgerjaar gsi sii. De Horscht Bruner und iich händ is i de Moschterei Schälebaum a de Limprggass obe verwiilet, öppis ghulffen oder ä nu bim Moschte zuegglueget. Do ghäisst is de Ruedi Hohl, em Schälebaum sin langjöörige Fuerme, es Phäckli Stümpe für en go hole bi der Ela Öischen une. Sii und ires Tubaklädeli aafangs Limprggass am obere Doorffplatz hät iez jede känt, und bi der Ela hä mer doch au öisi eerschte Sigerette gchaufft: Es Phäckli FIB für föifesächzg Rappen oder dän offni Zigi, für en Zwänzger vier Stuck. (Eme hüttige Raucher chömed d Trèène, wän er die Priis list.) 

«Es Phäckli Löi», hät is de Ruedi iitrület, «Löi, ekäi anderi!» Mir händ die Maargge zum eerschte Maal ghöört. Näbscht de «Rössli»-Stümpe, de «Rio sächs» oder den «Indiana», wo Pvättere ggraucht händ, hä mer 
chuum anderi Stümpe kännt.



Es Lumpestückli

Ich wäiss nümen, isch es die nöi Maargge gsii odeer waas, won is uf de Gidanke für es Lumpestückli praacht hät. Ämel si mer im Abelauffe röötig woorde, mer welid vor der Ela Öischen degliiche tue, mer wüssid nüme, wa mer müesid haa. Dè Vogel hät is scho im Vooruus verflüemeret luschtig tunkt, und mer händ gglachet wie d Lööli. (Das isch vilicht guet gsii, wil mer nachane nämli nüüt me z lache gha händ.) Vor em Sigarelade hä mer no e guets Wiili gwaartet zum is zämenèè. De Horscht hät gliich no en ganz en roote Nüschel ghaa, wo mer 
äntli ie sind.

D Ela Öischen hät wie imer iren Uuftritt hinder em Korpuss würkigsvoll inszeniert mit irer Chugeli-Poschtuur und de gschminkte Lippe. «Uuund, was hetted er gèèèrn?» – «Mer hettid gèèrn es Phäckli ...èèm, ...èèèm, es Phäckli ...èèm, wie ghäisst das iez scho wider?» hä mer umegstaggelet und d Auge vertrület, das me nu no s Wiis gsee hät. «Es Phäääkliiii...», säit de Bruner-Horscht und lueget miich aa. I dèm Momänt chan er s nüme vertheben, und es verchnellt en. Im gliichen Augemänt truckt d Ela ires wäich Hèèrz uf de Korpuss ane, wie wän en Risepiguiin wüürd uf en Iismocke kippen, und flätteret em Horscht äini, das es chlöpft. Ich cha mi grad no riteriere. «Er bruuched nid in Laden ie z choo, nu zum de Lööli mache, wän er doch nüüt chauffed!» chrääiet d Ela, und de Horscht brüelet graadusen: «Es Phäckli Löi mues i tänk haa, jetz chunnt s mer, es Phäckli Löi!» Und er streckt ere wie zum Bewiis em Ruedi sini Batzen ane. «Dänn säged s grad am Aafang und probiered niid, äim zeerscht uf d Nase z schiisse!» rüsslet d Ela und macht e hellblaus Stumpephäckli füre, mit eme Löiegrind druff. 

Mer sind zimli tuuch zum Laden uus, wie gschlagni Hünd wider d Limprggass duruuf, händ nüme lang gmacht i de Moschti oben, und ich bi nid sicher, öb em Horscht sin Näggel nid no e rööteri Helfti gha heig, wo mer i s Underdoorff aben und häi choo sind.

Zuekumpftsmusig?

E piggants Détäil zum Schluss: Im Underdoorff isch er uufgwachsen, und öppe vierzg Jaar hät de Bruner-Horscht mit siire Familien a de Limprggass, zwüschet de früenerige Moschti und der Ela irem Lädeli gwont. Er isch underdesse zum wältwiit wèrsiertischte Käner, Forscher und Sammler vo Chlappmässer und zum ultimatiive Sachverständige für s archaaischi Füürlimache woorde. Drum isch es für de Stadraat emaal e diffisiili Fraag, öb mer d Limprggass im Fall von ere Nöi-Benamsig söll «Ella Euschen-Avenue» oder «Sackhegel-Passage» tauffe. Aber vilicht git s ja au emaal e Chlappmässer-Abtäilig im Technorama, wo wäge miir «Coltellorama Horst A. Brunner» chönti ghäisse...