De Turi Oberli


Offne Brief an en Änkeli

21. Oberi-Mundaartkolumne
vom Richart Eereschpèrger


Liebi Julia

Hüt han i mit dim Bappi lang ggredt. Beed hä mer ggläse ghaa, das Kchind i de Schuel und mängmaal scho im Chindsgi tüegid mit em Kompjuuter schaffe. Au dihäi höcklid s mee und mee dervoor. Si tüegid drufume töggelen und mit de Kompjuutermuus i Bildschirmspiili umeklicke. Doo hät din Bappi gsäit: “In öises Chindezimer chunt kän Kompjuuter, bevor Kchind vierzäni sind.” 

Doo han i scho chli gstuunet. Uusggrächnet diin Bappi, wo ganzi Gschäfts- und Bürohüüser mit Kompjuuter uusstaffiert, wo für Kkompjuuterschuelig uf Amèrikaa und zrugg flüügt, uusggrächnet èèr wott für Kchind ekäine. “Was s uf eme Kompjuuter müend chöne, leered s gschnäll, wänn s gröösser sind”, hät er gsäit, “miini Chind müend mit em Wald, mit Pilz und Fröschen uufwachse. Bevor s nid sälber in e Hööli gschloffen und en Stäi vor s Loch tröölet händ, müend s ekäine mit ere Kompjuutermuus verschiebe.”

Ich wäiss niid, öb d daas alls verstönisch. Aber vilicht begriiffsch es, wän i der no chli mee vo dim Bappi und vo miir verzele. De Lukas isch uf em Land uufgwachse wie duu. Scho als chlii isch er mit siine Gspööndli im Doorff umegstrielet, isch mit enen i Ställ und Schüüren ie, i s Höi und in Grümpel us alte Traktooren und Töff, us Wägen und Schlitten und Seck und Fässer, zu de Söi und Chalber, in Hüenerhoof und an Äntetäich, zum Büsi, wo zwüschet de Straubalen uf de Brügi sächs Jungi ggläit hät, und dän zun Chüngelställ und zur Hundshütte. Si sind mitenand em Plunder naa, wo d Lüüt für d Abfuer a d Sraass gstellt händ, sind demit häi und händ Chäreli, Töff und anders Züüg druus zämegchlütteret; si sind über Pfälder und in Wald, de Bäch und Weier naa, en Stäibruch duruuf und i Felshöölenen ie, wo s mit Bickle gröösser gmacht händ zum uf iri Aart drinine z huuse, Füür z machen und z choche, bis mer s chuum me känt hät, wänn s zaabig häi choo sind mit schwarze Grind und Chläider, wo gstande sind vor Dräck. “Chasch es grad sälber wäsche”, hät emaal s Grosmami gsäit, won er wider e dèèwääg verdräcket häichoo isch. Du wäisch ja, das din Bappi em Grosmami sin Bueb gsii isch und miinen au. Er isch i di alt Wöschchuchi ggangen und hät am Wöschbrätt mit eme groosse Mocke Söipfen und ere Büürschte siini Überhose gwäsche. Spööter hät er s imer und imer wider sälber gmacht, no bevor s Grosmami sich hät chönen uufregen über siini Dräckhose. 

Mit miir isch er im Wald usse gèèrn de Pilz naae, de Spuure vom ene Tachs bis zu siire Hööli oder um d Muure von eren uuralte Burgruiinen ume. Drum han en guet verstande, won er gsäit hät, iir Chind müesid mit Wald und Pilz und Fröschen uufwachsen und en richtige Stäi sälber vor e Hööli trööle, nid nu mit ere Kompjuutermuus uf eme Bildschirm. 

Und wäisch, werum en au no guet verstande han? Wil i vor sächzg Jaar sälber son en Bueb gsi bi, won alegugger sälber hät chönen erforsche: Luft und Èèrde, Füür und Wasser. Und debii sii bi all dène Lüüt, won öppis psunders chönd: Em Maaler zueluege, wän er Fäischterläde striicht; em Schlosser, wo Riitschuelen us Trättiwelööli zämeschwäisst; de Puure, wän s Höi abladed und mit em Höiuufzuug de Höistock uufboued, mit de Tröschmaschine s Chorn us den Èèri schaffed oder us em Pfludi vo gmalnem Obscht fäine Süessmoscht trucked; em Naachber, won us drei kabutte Welo äis zämestiflet, wo me wider cha faare mit em; em Baanhoofvoorstand, wo d Wäiche stellt und Kchele schwèèjet, das Züüg richtig faared; em Nèèmaschine-Mechli, wo macht, das de Mueter iri Trättimaschine wider lauft. Em alte Büürer zuelose, won es Bild vom ene Gäneraal uf eme Ross im Gaartehüüsli gha hät und won als Soldaat em Gäneraal d Hand gschüttlet hät im Wältchrieg; oder de Baanwèèrteri, wo Chlöpfchapslen müest uf d Schine lege, wä men en Zuug nümen andersch chönt uufhaa, das es käs Unglück git; oder em blinde Chrischtoffel, won us em Blindebuech mit siine fiine Fingerbeeri langi Gschichten abggläsen und öis uf Püntnertüütsch verzelt hät.

Dir, liebi Julia, mag i s ggune, das d Luft und Èèrde, Füür und Wasser töörfsch erförschle wie s din Bappi und iich händ töörffe. I gsee di mit eme Rägeschirm dur d Luft flüüge, wän d vom ene Flachtachhüüsli in en Sandhuuffen abegumpisch bim Fallschirm Spile. I ghöör di zoberscht us em Gibel von ere Wättertane i d Wiiti juuchze, gsee di, wie d vom ene Felsen oder eme sälber poute Flooss chöpfligen i s Wasser gumpisch und di vo de Ströömig e Stroomschnelen ab riisse laasch. I gsee di vor eme Zältlaager es Füür aazünden, im ene schwarze Chessel e Suppe choche, sälber gfangni Fisch und gstolni Hèrdöpfel bröötlen und häimli Niele rauche. 

I ghöör di wüetig schreie, wän s di mit zämepundne Händ i s Chefi von irer Raubritterburg speered und dän wider luut use gragööle, wän di diini Piraatebandi chunt cho befreie. I gspüüre dis Hèèrz chlopfe, wän d über de frisch gfroorni See schliifschüendlisch; wän d di hinder e Hagroose pucksch zum di vor em Puur z verstecke, won i bim Chriesi Chlaue fascht vertwütscht hett; wänn di dè Püürschtel, wo d scho lang gèèrn gsee häsch, s eerscht Maal vornen uf s Welo ladt. Ich wäiss, das d Èèrde für diich nid äifach Dräck isch, wän d scho maal Söömli drii gströit, Setzlig drii gsetzt, en Schatz drususen oder äin drinie ggrabe häsch. Oder wän d di drin verboorge hettsch wien im e Mueterliib, das d nu no de säb Stäi müestisch vor d Hööli trööle, wo din liebe Vatter Lukas devoo ggredt hät. 

Ich bi froo, das für diich hööch und tüüff, wiit und nööch, Strau und Schilf mee sii wiirt, als en Muusklick uf s richtig Bildschirm-Fäld. Öppis, wo d gspüürsch und dur di dure gaat wie chrumm und graad, Holz und Glaas, häiss und chalt, Wuet und Fröid, Chruut und Chorn, uufrächt und abheldig, süess und pitter, Maarch und Rinde, hèrt und wäich, Läi und Stäi, nass und troche, Chèèrn und Hültsche, rau und lind, rächt und schlächt, luut und liis, Frau und Maa, wool und wee... 

Bääretschwiil, im Juli 2006,

Din Grosvatter