De Turi Oberli


Fèènposcht mit Folge

15. Oberi-Mundaartkolumne
vom Richart Eereschpèrger


Öppis vom Schöönschte
Wä me regelmèèssig schriibt und mit sim Gschriibsel e gwüssi Öffetlichkäit aaredt, dänn chunt au öppen öppis ume. Seig daas phèr Telifoon, als Brief oder ebe hüttigstaags phèr Eläktroposcht, als Iimeil. Das fröit mich imer, wil die Echo zäiged, das es Lüüt git, wo das Gschribni au läsed. Psunders schöön tunkt s mi, wänn no öppis dezue chunt, e Kritiik oder en Ergänzig. Und öppis vom Schöönschte find i, wän i de Fantasii vom ene Läser oder von ere Zuehööreri ha chönen en Schupf gèè oder der Erinerig. Wänn Sachen unenue chömed, wo grad wider e nöiji Gschicht gänd oder Stoff für e nööchschti.
Im letschte “Turi Oberli” han i vo verschidnige Schwiize prichtet, wo mer im Tüütschen usse derduur gfaare sind, de Fränkische-, Vogtländischen und de Sächsische Schwiiz und ha gfrööget, wievil Schwiize das es äigetli gèb. Prompt lüütet mer en uufmèrksame Läser aa und prichtet, grad heig er im "Schweizer Lexikon der populären Irrtümer" ggläsen, es gèb wältwiit 191 Schwiize, imer psunders räizvoli Gägete, under anderem z Namibia und z Griecheland am Bèèrg Athos. Eläi z Tüütschland heigid 67 Landstrich de Zuename “Schweiz”.

S Gedèèchniss aatüpfe
Jetz sind ja natüürli die Läser, wo Mundaarttäggscht läsed, nid eso tick gsèèjet. Und gliich händ die LäserEcho zuegnaa. Das hanget mit miine Büecher zäme, won in letschte zwäi Jaaren usechoo sind. Die Gschichte händ halt grad bi Gliichaltrigen und eltere Lüüt öppen Erinerigen us em Gedèèchniss unenue gholt, das dänn hii und daa e lèngers Telifoon druus woorden isch oder e söièèrde-liebs Briefli. Schaurig gfröit hät s mi, wo mer “äini vo Oberi” säit, iich und miini “Elise” seigid gschuld, das in irem Bekanntechräis i letschter Ziit imer wider Jugetreinerigen uufgfrischt wèèrdid.

S Mundaart-Meedium
Vil Reakzioone gits natüürli nach Raadioosändige. “Natüürli” säg i, wil s Raadioo halt scho s bescht Meedium für d Mundaart isch: si chunt müntli. (Für s Schriftli hä mer ja äigetli d Schriftspraach.) Es isch scho voorchoo, das mer e Püntner Bekannti e Chaarte vo Züri gschriben und verzellt hät, si heig mi underwägs vo Chur uf Züri im Autoraadioo ghöört.

Us em Tessiin hät mer nach ere Sädig e Hööreri en lange Brief gschriben und gsäit, miini Gschichte seigid churzwiilig gsii, aber die wüeschte Wöörter, won ich öppe bruuchi, wett si lieber nid ghööre.

Emaal lüütet s bi miir dihäi, und a de Huustüre staat en Maa im Übergwändli. Ich ha grad en Bodeleger erwaartet und gmäint, das seig en. Do git sich dè Maa aber als Schofföör vom Hobelwèrch Kälin z Oberi z erchäne. Er heig miich geschter uf ere Faart am Autoraadioo ghöört, und s heig em gfale. Hüt heig er iez dur Bääretschwiil müesen, und doo seig em in Sinn choo, das ich daa woni. Uf de Poscht heigid s em gsäit woo, und iez chöm er mer cho gratuliere. Eerscht jetz han i en uuhuere Laschtwage gsee vor em Huus staa. De Schofföör hät nid emaal en Kafi welen, eso prässant hät er ghaa.

Mängmaal bliibt öppis
Sider hät sich dè Schofföör wider öppe gmäldet, mer händ is au scho im Bèèrgbäizli in ere gröössere Gsellschaft troffen, und es isch e schööni Bekanntschaft druus woorde. 

Im Baselpiet läbt en Maa, wo miir sit zää Jaaren uf Raadioosändige hii regelmèèssig schriibt und amigs na uf s Nöijaar. Esoo han ich mängs über Gmäind Winkel bi Büüli erfaare, wil dè Maa äigetli en Winkler isch, aber halt scho lang im Baselpiet gschaffet und ggläbt hät. Ich han Doorffaasichten uf alte Poschtchaarten überchoo, e Luftuufnaam und under anderem Pschäid über Winkler Prominänz: en Puuredichter Konrad Meier us em 19. Jaarhundert und dänn als Gglù d Naachricht, di bekannti Chochbuech-Autoorin Betty Bossi woni scho lang z Winkel.

Nöiji Bekannti
Jetz bin i de letscht Hèrbscht für e Läsig uf Winkel iigglade gsii. Ich sägen i miire Begrüessig, tank eme tröie Brieffründ us em Baselpiet wüss i scho mängs über Winkel, en Häinz Chnöpfli heig mer scho vil verzellt. Do gits e groosses Haloo im Saal, und hine linggs staat en alte Hèrr uuf. Er git sich als Häinz Chnöpfli z erchäne. Mer gseend is zum eerschte Maal, und er macht grad Duuzis mit mer. E Schwöschter, wo z Winkel wont, hät em gschriben, ich heig e Läsig, und so isch er aaggräist. – Ich faare mit miire Begrüessig wiiter und säge, tank em Häinz wüss i au Pschäid über Winkler Prominänz, ire Puuredichter Konrad Meier und iri berüemt Betty Bossi. Doo gits no s gröösser Haloo. I de vorderschte Räie, tiräkt vor mim Läsipültli und de beede Handöörgeler zue, wo mi begläitet händ, sitzt d Betty Bossi phèrsööndli!

Betty Bossi zum Aalange
S hät dänn natüürli nach de Läsig no e lèngers Gsprööch mit em Häinz Chnöpfli und de Betty Bossi ggèè, und ich han erfaare, das die berüemt Rezäptfrau zwäienüünzgi isch und äigetli Emmi Creola-Maag ghäisst. Ich han doo eerscht en Proobetruck vo mim nöischte Büechli mit Zürioberländer Gschichte bii mer ghaa. Deet drin han ere zäiget, das es Kapiteli de Titel vom ene Rezäpt us äim von irne Bachbüecher überchoo hät: "Keeks mit Überraschige". Es isch e Liebesgschicht, wo zwäi dur en Chueche nach dèm Rezäpt zäme chömed. Der Aapättete säit èèr am Schluss “Betty Bossi” und sii im “Keeks mit Überraschige”. - Pfrä Creola hät sich grad zun ere Buechpschtelig hiiriisse laa. Debii hät si als Zwäienüünzgjèèrigi ja gwüss scho es Buech dihäi.

Es isch doch schöön, was s Läben öppe für gmögigi Schläiffe läit!