De Turi Oberli


Fèèrness

11. Oberi-Mundaartkolumne
vom Richart Eereschpèrger

Nid zum Säge
Me hät s ja scho fascht nid chöne glaube. Wo die Mäldig vo dem Iishockeymatsch Bèèrn gäge Zuug durechoo isch und s vo dem Bèèrner Fèèn, prichtet händ, wo das Transparänt mit dem unsägliche Spruch druff uufghebet hät, han ich das würkli schier nid gglaubt. Nu grad nach säbem elfte Septämber bin i platter gsii, wo men imer wider di gliiche veruckte Bilder vo Amèrikaa gsee hät und wo dän äine dezue gmäint hät, das seig “gäil”. - Wo mue me daas hèretue, wän äine Verbräche, Schräcke, Läid und Truur vo anderne lèèssig findt? Wän er s sogaar für siini Wèrbig missbruucht, im Fall vo Zuug zum e Mannschaft z demoralisiere? Das isch Sadismus i de dritte Potänz. – Me steli sich voor: Öpper hät son öppis gruusams wie das Massaker vo Zuug erläbt oder hät öpper debii verloore. Jetz chunt äinen und nimmt d Erinerig a das Unglück als “Faaneschmuck” zum en Sportklup z schwèche. – Da fèèled der d Woort. Won eme Sport-Verantwoortliche dezue de Schlötterlig “Idiot!” useggrutscht isch, hät er mi no z schwach tunkt.

Verstäntnisssuechi
Bin eren Untaat, eme Verbrächen isch me ja paraad, au de Gründ naazgaa, wo die, wo s gmacht händ, chöntid ggläitet haa. Jedes Ggricht mues daas, und nid sälte händ die Gründ en groossen Iifluss uf s Urtäil. De Verdèèchtigi vo dèm gfüürchige Fluglootse-Mord vo Chlooten isch ja chuum gschnappet gsii, isch men allne mügliche Beweggründ naae, won in hettid chöne zu dèm Verbräche verfüert haa. Sogaar em Tänken und de Brüüch vo sim Volch i säbem abgglägnen Egge vo Russland isch me naaggange. Au nach em Schräcke vom elfte Septämber sind sogaar i de Staate Stime luut woorde, wo verlangt händ, mer müesi mit em gliichen Uufwand wie für d Verbrächerjagt au Motiivsuechi triibe zum usefinde, weli Gründ das Mäntsche chönd zu som enen unglaupliche Massemord bringe. Grad wil die Taat vo dèm Hockeyfèèn i käim Verheltniss zu “Chlooten” oder em “Elfte Septämber” staat, mue me si frööge, werum mer uf ekäi Aart cha verstaa, wien öpper uf eson e söièèrde-trümligi Idee chan choo. Grad wä mer tänkt, wie mängmaal bi dem Tèèter doch hettid chöne Zwiifel uufchoo, vo de Woortwaal über de Chauff, Bbeschriftig und s Ieschmuggle bis zum Ufehebe vo dem himeltruurige Spruchband.

En Entschuldigung
Me wunderet si no mee, sid me wäiss, dass si dè jung Maa scho churz nach de Taat psunen und si öffentlich entschuldiget hät. Alem aa muen er Lüüt um si ume haa, won em hantli de Säich gglüüteret und en biziite zu dem Schritt praacht händ. Oder wott er sich nu besser stele für Ggrichtsverhandlig, wo no uf en waartet? Ämel mue mer em die Entschuldigung abnèè, au wänn si s Bluet us den uufggrissne Wunde nid subito mag stile.

Woo fèèlt s?
Ich han echli de Fraag naagstudiert, werum äinen uusggrächnet bim Sport esoo cha näbetuse ggraate. Ich mainti, im Sport wèèrdid no vil z vil die Siite vom Mäntsch aaggrüert, won au de Nazionalismus mügli mached. Das i de Politiik en übertribne Nazionalismus blind macht bis zum Verbräche, das wüssed mer. Bim Sport isch das nonig klaar. Au wän us siire Chuchi de Begriff “Fèèrness” choo isch, wo glaub öppen unpareiischi Eerlichkäit und aaständigs Wäse bedüütet. Das wüürd ja nid nu für d Sportler gälte, ich mäinti, au für Zzueschauer. Das ghäisst ja niid, das mer nid für “siini” Mann-(oder Frau-)schaft sel chöne fiebere. Aber fèèr. Mit Achtig und Reschpäkt vor de Gägner. (Isch nid scho “Gägner” en unfèèrs Woort?) Die Fèèrness fèèlt i mängem Publikum. Grad i de Fèènklüp wèèr i Sache Fèèrness vil Uufchlèèrig nöötig. Das fieng bim Name “Fèèn” aa, wo ja di änglischi Abchürzig für Fanatiker isch. Fanatismus und Fèèrness schlüssed sich aber gägesiitig uus. Drum müestid Pfèènklüp mächtig über Bbüecher, emaal iren Namen änderen und dän a Inhält und Verhalten ane gaa.

Sümpatii bringt Fèèrness
Ich glaub, Fèèrness hät mit Sümpatii z tue. Wèr gmögig isch, isch au fèèr, und wèn me mag, mit dèm isch me fèèr. Sümpatii isch uursprüngli s Woort für Mitgfüül, sogaar Mitläid. Öpper, wo mit äim füült, isch äim sümpaatisch. Wo suscht als im Sport chöntid Mitgfüül tiräkt und praktisch pflägt wèèrde? S Gägetäil wiirt gmacht: Findbeschimpfig und Aggressionsuufbou. Au Zziitige mached in irne Sporttäil daa no öppe mit. S isch gaar nanig so lang sider, do hät en Titel im Züri Oberländer für empöörti Läserbrief gsoorget: Nach em föif-null-Siig vo GC gäg de tschèchisch Mäischter titlet de ZO uf de Frontsiite: “GC kanterte Slavia Prag nieder." Und das “Niederkantern” isch dän als unfèèrs Woort us de Chriegsspraach aagchridet woorde.

…so zwitschern auch die Jungen
S isch vor über zää Jaar gsii, ich ha no als Mittelstuuffeleerer gschaffet, do ghöör' i emaal vor ere Turnstund us de Buebegarderoobe de Sprächchoor: “Wir - wollen – kei-ne – Fri-bourg –Schwei-ne!” Won i dänn Bbuebe frööge, wie s uf dè Schlachtrueff chömid, do verzeled di beeden elfjèèrige Hockey-Junioore, sii heigid eben iren nööchschte Matsch gäg Friburg. - "Wänn die jetz aber öie Spruch èèrnscht und wöörtli nèmed”, säg i doo, “dänn gönd die uf Friburg zrugg, und iir händ ekän Gägner, und öien Matsch isch im Äimer. Sportlich wèèr, ir wüürdid öppis rüeffe, wo miech, das Pfriburger gèèrn chiemtid.” – Wider emaal hät der alt Leerer mit der unsportliche Figuur, wo ja chuum me druus chunt im Iishockey, gmäint, er mües öppis säge. Debii hettid die Hockey-Junioore doch Trèèner und Mannschaftsbetröier, hettid Eltere, wo s ja im Auto a jedes Trèning, a jede Matsch wägeled und derwèret gnueg Ziit hettid, zum mit enen über Fèèrness z rede...

Fèèr statt Fèèn!
Wä men us em “Zuger Fall” öppis wett für Zuekumpft abläite, dänn wèèr s es “Zrugg zum Uursprung!” Und dè Uursprung liit im Sport sälber, im Sport, wo de Begriff und der Inhalt vo de Fèèrness fürepraacht hät, wo unpareiischi Eerlichkäit und aaständigs Wäse bedüütet.